Hırs Üzerine

Hırs ne demek, insana gereken bir duygu mudur? Hırs iyi midir kötü mü?

İnsanın düşünme kabiliyeti en büyük silahı şüphesiz. Lakin bu silahın kullanıldığı amaç çok ama çok önemlidir. Bazen tehlikeli olur, bazen ise tek kişinin düşünceliliği birden fazla kişiye faydalı olur. Düşünce gücünün özelliğidir; fayda veya zarar noktasında illaki bir dışsallık yayacaktır.

Düşünce kişinin tek başına yaptığı bir eylem olsa da belli bir sistematiği de gerektirir. Özellikle felsefenin çıkış meselesi budur. Düşünceye sistematize etmek ve sorulara cevap verilebilecek metodu bulmak. Felsefenin olmazsa olmazı cevaplar değildir; sorunun kendisidir, sorunun cevaplanış şeklidir. Bu sorular üzerine yıllarca düşünülmüş, birtakım sistemler bulunmuş ve bu sistemler içerisinde topluma en iyi uyacağı düşünülen sistemler uygulamaya konulmuş; daha sonra bu sistemlerin aksaması durumunda insanlar düşünerek cevapladıkları aksaklıkların yerine yeni önerilerini getirmişlerdir. İnsan var olduğundan, kendisinin farkına vardığından beridir düşüncenin görevi budur.

Bir de ferdin kendi düşünce dünyası vardır. Toplumsal düşünce dünyasından çok uzakta, kişinin kendi hayal, hayat, geçmiş, gelecek, aile gibi sahipliklerinin üzerine kurduğu bir düşünce dünyası. Ailesine nasıl davranacağından geçmişteki pişmanlıklarına, hayallerinden arkadaşlarıyla ilişkilerine, iş hayatından öğretmenleriyle münasebetine kadar her şey kişinin düşünce dünyasının süzgecinden geçip davranışa dönüşür. Ve insanda birtakım özellikler düşünce sonrasında kişiliğe oturur veya çıkar. Bunlardan birisi de hırstır.

Peki hırs ne demek? Hırs; kökeninde kelime anlamı olarak hayvanlara yalatılan bir çeşit tuzun adıdır. Sözlük manası ise ‘sonu gelmeyen istek, aşırı tutku” şeklindedir. Bu yüksek doz tutkuya eskiler hayvanların yaladığı tuzun ismini vermişler. Hayvancılıkla uğraşanlar bilir; tuz koyun, keçi inek gibi hayvanlar için bağımlılık derecesinde tutku yapar. Tuza alıştırarak koyunlarını bir dağdan öbür dağa refakatsiz getirebilenden, tuz yalayarak daha da iştahlanıp ete gelen ineğe kadar sık sık karşılaşırsınız. Tuz konusunda üretici tedbirlidir.  Çünkü hayvan tuz konusunda nerede duracağını kesinlikle kestiremez ve aşırı tüketiminde ölmesi işten bile değildir. Hayvan için kullanılınca işe yarayan, fazlasında ona zararı dokunan bir eşyadır.

Adının kökeni fikir verdi değil mi hırs hakkında? Her kişinin kâh az kâh çok içinde olan, onun istediği “şey” in peşinde gidebilmesi ve başarması arzusunu kamçılayan duygudur. İnsana faydası olan ve fakat zararı dokunan… Hata yaptıran bir özelliktir. Bir şeyleri ispatlama, başarma isteği her ferde gereklidir; fakat insan arzu ederken nerde durması gerektiğini bilmelidir. Çünkü hırsın bağımlılığı başka hiçbir şeye benzemez. Evvela nefsin en büyük silahıdır. Mal sahibi, mülk sahibi olmak, makam mevkiye oturmak, hükmetmek, elde etmek, başarılı olmak…
Dikkat ediniz, nefsin arzuladığı her şeyin tetikleyicisi hırstır. Azı karar; çoğu zarar hülasa.

İnsan düşünmeden edemiyor. Dünyanın faniliği her vakit dilimizdedir. Kendisi fani olan dünyanın içinde bulunan her şey de fani değil midir? Bunu nevrotik bir duruma dönüşecek kadar benimsemek, hırstan beslenmek insan hakikatine uygun mudur? Ahlaki değerler arasında konumu ne olmalıdır? Toplumumuzda hele… Çok övünülecek, adeta modern insanın olmazsa olmaz özelliği olarak görülmekte; daha çocuk pedagojisinden başlayarak mücadele içerisinde olunduğu, mücadelenin başarı şansının da hırsla doğru orantılı olduğu anlatılıp durmaktadır. Hırslı ve isteklerini elde etmeyi amaçlayan bireylerle donatılmış bir toplumun hali ne ola ki?